Trong quá trình tìm hiểu các chi phái gia tộc họ Nguyễn trên địa bàn xã Tiên Điền (Nghi Xuân - Hà Tĩnh), nhóm khảo cứu thuộc Ban quản lý di tích Nguyễn Du đã phát hiện chiếc gường cổ liên quan đến chi phái Nguyễn Trọng thuộc dòng họ Nguyễn - Tiên Điền.
Phát hiện chiếc gường cổ của gia tộc họ Nguyễn - Tiên Điền
Gường cổ được làm bằng gỗ có kích thước 1.80m x1.45m, các họa tiết chạm trổ không cầu kỳ, do gia đình anh Nguyễn Văn Hạp (trú tại thôn Tiên Phong, xã Tiên Điền), thuộc đời thứ 9 chi phái Nguyễn Trọng lưu giữ. Hiện được gia đình anh đặt ở hành lang nhà chính để hóng mát.
Khảo cứu ban đầu được biết, chiếc gường cổ bằng gỗ trên được bảo lưu trong gia đình chuyên làm nghề đông y (nghề truyền thống), từ đời cụ Nguyễn Tòng - một người rất giỏi nghề đông y đã được vua Minh Mạng ban tặng "Sắc Lang Y" và cứ đời truyền đời chiếc gường trên được các thế hệ nối tiếp của cụ Nguyễn Tòng lưu giữ.
Phát hiện chiếc gường cổ của gia tộc họ Nguyễn - Tiên Điền
Anh Hạp cho hay, trước đây, mặt trên của gường được lót những tấm ván mỏng, sau này được thay bằng liếp gỗ; còn 4 chân gường là 4 con kê hình vuông cao khoảng 25 cm, do bị hỏng nên gia chủ thay bằng 4 chân tiện hình tròn, ít nhất gường cổ đã có thời gian trên dưới 150 năm.
Về chi phái cụ Nguyễn Trọng, gia phả ghi: Nguyễn Trọng có tên tục là Kỳ, tự Thúc Hữu, sinh năm Canh Dần (1710) là con thứ 3 của Lĩnh Nam công Nguyễn Quỳnh. Đậu cử nhân năm 1732, làm đến chức Thừa chính sự xứ Lạng Sơn, rồi Tham đốc Võ Huân tướng quân thần võ tứ vệ, được ban tước Lam Khê hầu. Năm 1771, ông rời chốn quan trường về nghỉ ở quê, sau đó mở lớp dạy học cho nhân dân trong vùng và làm nghề bốc thuôc bắc cứu người. Khi còn sống ông thường giúp dân làng tiền gạo, thuốc chữa bệnh, người làng cảm ơn lập sinh từ cho ông để đến ngày sinh nhật, ngày tết người dân về đây thiết lễ. Ông mất vào ngày 3 tháng 6 năm Kỷ Dậu (1789) và sinh từ trở thành nơi thờ tự của ông.
Chiếc gường cổ được phát hiện trên là một hiện vật liên quan đến một dòng tộc nổi tiếng trong lịch sử, đặc biệt có nguồn gốc trong một chi phái, một gia đình có nghề truyền thống đông y của dòng họ Nguyễn - Tiền Điền. Do vậy, cần được khảo cứu, nghiên cứu kỹ.
