Nhà thơ Nga Vasili Popov - một thành viên trong nhóm tác giả dịch Truyện Kiều của Nguyễn Du sang tiếng Nga cho NTNN biết như vậy trong cuộc phỏng vấn trước lúc anh lên đường về nước sau khi dự Liên hoan Thơ quốc tế lần thứ nhất tại Hà Nội (từ ngày 2 đến 6.3).

Vasili Popov (phải) với tác giả và giai phẩm Nông Thôn Ngày Nay xuân Ất Mùi có giới thiệu chùm thơ mới của anh 

(Ảnh: Hồng Phú)

Nhóm này gồm 4 người- nhà thơ Nguyễn Huy Hoàng, dịch giả Vũ Thế Khôi và nhà Việt Nam học người Nga Anatoli Sokolov – sẽ đảm nhiệm việc dịch nghĩa từ Việt sang tiếng Nga. Còn người thứ tư – Popov, sẽ chịu trách nhiệm chính trong việc dịch thơ, làm sao để những câu lục bát được coi như đỉnh cao của thơ ca Việt Nam chuyển sang ngôn ngữ của Puskin vẫn giữ vẹn nguyên vẻ lung linh như nó vốn có trong bản gốc.

Được khởi động từ giữa năm 2014, đến nay công việc dịch Truyện Kiều đã tiến triển đến đâu rồi ?

- Cho đến nay, chúng tôi đã dịch được 2.280 câu/trên tổng số 3.254 câu của Truyện Kiều sang tiếng Nga. Đây là một công việc vô cùng phức tạp bởi Kiều của Nguyễn Du là tác phẩm kinh điển lớn và nổi tiếng nhất ở Việt Nam, cũng như Evgenhi Onhegin của Puskin ở Nga vậy. Mỗi câu thơ ở đây đều rất hàm súc, chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa, lại thể hiện bằng một thứ tiếng Việt cách đây đã hơn 200 năm. Ngay cả nhiều người Việt hiện nay cũng chưa dám khẳng định là hiểu 100% cái hay cái đẹp của tác phẩm này.

Dịch thế nào để bạn đọc Nga cũng xúc động với Kiều, còn bạn đọc Việt thấy những cái hay của nguyên bản không bị rơi rụng quá nhiều. Đó là trách nhiệm nặng nề của nhóm công tác chúng tôi. Dù sao chúng tôi cũng sẽ nỗ lực hết mình để đến giữa mùa hè năm nay sẽ hoàn thành công việc, kỷ niệm 250 năm ngày sinh của đại thi hào. Các anh Nguyễn Huy Hoàng và Vũ Thế Khôi đang ráo riết làm việc với một số địa chỉ mong muốn được xuất bản sách...

Anh nghĩ bạn đọc Nga, nhất là bạn đọc trẻ, có thích Truyện Kiều?

- Tôi tin những thông điệp nhân văn cao cả của Kiều có giá trị muôn đời và ở đâu nó cũng sẽ được đón nhận tích cực. Không phải ngẫu nhiên mà đến nay Kiều đã được dịch sang gần chục thứ tiếng: Pháp, Đức, Anh, Ba Lan, Nhật, Hàn Quốc, Hoa... Tuy nhiên, trong thời đại ngày nay bất kỳ tác phẩm văn học nào muốn đến được sâu rộng với công chúng thì còn phải phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như chiến dịch quảng cáo, sử dụng mạng xã hội, Internet... Ngay cả vấn đề minh họa cho tác phẩm cũng rất quan trọng. Chúng tôi đang tìm một họa sĩ Việt Nam vừa tinh tế theo kiểu phương Đông, nhưng lại gợi được sự chú ý của bạn đọc Nga.

Chuyến đi này của anh đến Việt Nam chắc sẽ giúp được anh trong việc dịch Truyện Kiều?

- Từ lâu tôi đã mơ được đến Việt Nam, để cảm nhận cảnh vật, màu sắc, mùi vị... nơi Nguyễn Du đã sống, nơi Truyện Kiều được sinh ra. Ấn tượng về Việt Nam trong chuyến đi đầu tiên đối với tôi là vô cùng mạnh mẽ và tốt đẹp. Chúng tôi được đến Hạ Long, nơi mỗi ngọn núi như được tạc nên bởi một họa sĩ thiên tài cỡ như Michelangelo...

Tôi cũng được đến Bắc Ninh, nghe hát quan họ. Tôi không hiểu được nghĩa của các bài hát, nhưng nghe những giai điệu ríu ra ríu rít, tôi hình dung ra nàng Kiều đa đoan, bạc phận ngày xưa... Người Việt thật hiếu khách và dường như có cảm tình đặc biệt với người Nga, văn hóa Nga. Trong đêm gala chia tay, chúng tôi ngồi sát bên nhau và cùng hát Kachiusa, Chiều hải cảng, bằng cả tiếng Nga và tiếng Việt. Chuyến đi này chắc chắn sẽ giúp tôi cảm nhận Kiều sinh động hơn nữa. Tôi mong sẽ còn quay lại nơi đây...

Quay trở lại một chút nhé. Vì sao anh lại chọn thơ ca là nghề nghiệp của mình ?

- Đối với tôi thơ ca không phải là nghề nghiệp mà là số phận. Anh không chọn thơ, mà thơ chọn anh. Tôi không sinh ra trong một gia đình có truyền thống thơ. Cha tôi là nông dân, mẹ tôi làm việc trong nhà máy. Nhưng tôi làm thơ từ khi còn là một cậu học trò. Những câu thơ cứ tự bật ra trong tôi, như khi đứa con gái của tôi ra đời như một món quà của Thượng đế, hay khi tôi nhìn thấy vẻ đẹp của cuộc sống hội tụ trong một giọt sương sớm, tôi muốn hát lên bằng thơ...

Anh hiện sống ở thủ đô Mátxcova, nhưng quê anh lại ở Siberi xa xôi. Quê hương có một vị trí như thế nào trong thơ anh?

-Tôi nghĩ không phải ngẫu nhiên mà một con người lại sinh ra chính ở nơi này chứ không phải nơi khác. Đối với tôi, quê hương là hồ Baikal, dòng sông Angara, rừng taiga, con đường băng qua cánh đồng, dẫn về ngôi làng có những căn nhà gỗ, là lịch sử đau thương nhiều biến động, cả những con người và không khí quanh tôi... Quê hương trước hết là tâm hồn tôi, thấm đẫm thơ tôi. Có những buổi sáng, tôi ra ban công căn hộ của mình ở Mátxcơva, nhìn qua những rừng phong mênh mông, nhìn xa xa mãi về phía đông, nhớ về ngôi làng của tôi ở vùng Iarkust, và những câu thơ cứ thế ùa về...

Nước Nga xô viết trước kia được coi là đặc biệt yêu thơ. Những tập thơ được bán tới cả trăm ngàn bản, và khi những nhà thơ nổi tiếng như Evghenhi Evtusenko ký tặng sách thơ thì hàng ngàn người đứng dầm chân nối đuôi nhau đợi hàng giờ trong gió tuyết... Còn ngày nay? Popov nói rằng tình yêu đối với thơ ca có lẽ không suy giảm, nhưng cách thể hiện mỗi thời mỗi khác. Con người ta cá nhân hơn và mỗi người yêu thơ theo cách của mình, có lẽ không còn có thể lặp lại cảnh đọc thơ ngoài sân vận động, trên quảng trường như trước kia. Mặc dù vậy, những giá trị cổ điển của thơ ca Nga thì chắc chắn vẫn tồn tại và lớn mạnh. Vẫn có những nhà thơ thế hệ 8x, 9x làm thơ vẫn rất hay. Khi tôi hỏi Popov “nhà thơ Nga mà anh yêu thích nhất?”, không do dự Popov trả lời: “Esenhin”. Tôi đùa: “Anh rất giống Esenhin đấy”. Anh cười: “Cũng nhiều người bảo tôi như vậy”. Quả thật, tiếp xúc với nhà thơ còn rất trẻ này cứ thấy phảng phất cái gì đó của Esenhin, cũng mái tóc hung bồng bềnh, đôi mắt sáng hơi ngơ ngác, và những câu thơ mang một vẻ đẹp giản dị, trong sáng, trĩu nặng những hoài niệm về quê hương cố quán...

Vasili Nikolaevitch sinh năm 1983 tại vùng Iarkust (Siberi, LB Nga), là tác giả nhiều tập thơ được biết đến rộng rãi ở Nga như “Tiếng của im lặng”, “Bay đi, bay đi tâm hồn tôi”, “Những con đường giữa bầu trời và mặt đất”... đoạt nhiều giải thưởng văn học trong nước và quốc tế. Hiện anh sống ở Mátxcơva làm việc tại “Những người đồng hương – đường về nhà” - tổ chức phi lợi nhuận chuyên giới thiệu và bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống Nga. Nhà thơ Nga nổi tiếng Vladimir Kostrov gọi Vasili Popov là “một trong những nhà thơ trẻ xuất sắc nhất trong thế hệ của mình, người cảm nhận nhuần nhuyễn vẻ đẹp của ngôn ngữ Nga, và luôn trung thành với truyền thống của thơ ca Nga từ thời Puskin: Thơ ca phải là tiếng vọng của nhân dân ruột thịt”.   

Vasili Nikolaevitch sinh năm 1983 tại vùng Iarkust (Siberi, LB Nga), là tác giả nhiều tập thơ được biết đến rộng rãi ở Nga như “Tiếng của im lặng”, “Bay đi, bay đi tâm hồn tôi”, “Những con đường giữa bầu trời và mặt đất”... đoạt nhiều giải thưởng văn học trong nước và quốc tế. Hiện anh sống ở Mátxcơva làm việc tại “Những người đồng hương – đường về nhà” - tổ chức phi lợi nhuận chuyên giới thiệu và bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống Nga. Nhà thơ Nga nổi tiếng Vladimir Kostrov gọi Vasili Popov là “một trong những nhà thơ trẻ xuất sắc nhất trong thế hệ của mình, người cảm nhận nhuần nhuyễn vẻ đẹp của ngôn ngữ Nga, và luôn trung thành với truyền thống của thơ ca Nga từ thời Puskin: Thơ ca phải là tiếng vọng của nhân dân ruột thịt”.