Đầu thế kỷ XXI, song song với cuộc vận động cứu nước do các nhà yêu nước chủ trương , nhằm thức tỉnh , tập hợp đồng bào đấu tranh giành lại độc lập cho đất nước, sự nghiệp chấn hung nền văn hóa , văn nghệ dân tộc nhịp với xu thế hiện đại của thế giới , cũng được tiến hành rầm rộ. Trên lĩnh vực văn chương nghệ thuật , bên cạnh sự nảy nở , phát triển của một số thể loại sáng tác đi dần vào quỹ đạo hiện đại hóa (Thơ mới , phóng sự - tân văn , truyện ngắn , tiểu thuyết , kịch nói …)thể văn mới lý luận – phê bình cũng ra đời , ngày một lớn mạnh.

Trong bước đường hình thành và nở rộ , thể văn này lúc đầu xuất hiện gắn với báo chí quốc ngữ , chủ yếu qua các cuộc tranh luận , bút chiến . Nó đã thu hút được sự tham gia của nhiều cây bút sáng tác , các nhà báo , học giả và được công chúng quan tâm theo dõi.

 Mặc dầu diễn biến phồn tạp , không thuần nhất , song kết quả của tranh luận nghệ thuật rộng rãi và công khai là khả quan, rất đáng trân trọng . Nó làm sáng tỏ và góp phần tháo gỡ nhận thức trên một số vấn đề , phương diện bức xúc đặt ra từ đời sống văn nghệ đương thời và từ thực tiễn sáng tác . Qua đó , bộc lộ nhiệt tâm , sự tự ý thức về trau dồi bản lĩnh nghề nghiệp của số đông văn nghệ sĩ tiến bộ hết long vì một nền nghệ thuật dân tộc đích thực, cố gắng sáng tạo những tác phẩm có giá trị( cả về nội dung cũng như về chất lượng nghệ thuật ) trên con đường hiện đại hóa . Trong đó , tư duy mác – xít về lý luận phê bình văn nghệ có ảnh hưởng sâu rộng đấu tranh với những quan điểm tư tưởng – nghệ thuật duy tâm , lệch lạc ;định hướng văn nghệ phát triển theo xu hướng gắn bó với đời sống hiện thực , đáp ứng thiết thực khát vọng của công chúng về Chân , Thiện ,Mỹ , trở thành vũ khí chiến đấu vì dân sinh , dân chủ , tiến bộ xã hội.

Công trình tư liệu- biên soạn Tranh luận văn nghệ thế kỷ XX – Tập I ,II ( giai đoạn đầu thế kỷ XX -1945) trước hết nhằm cung cấp cho bạn đọc mảng tư liệu khó kiếm tìm về những cuộc tranh luận lớn đã diễn ra cách đây ngót một thế kỷ. Đông thời , sách cũng đưa ra những tìm tòi , gợi ý mới, tiếp tục hoàn thiện sự đánh giá xung quanh diễn biến , vai trò của các lực lượng tham gia , ý nghĩa thời đại từ các vấn đề đặt ra trong khi tranh luận nghệ thuật. Cuốn sách góp phần nhìn nhận lại văn hóa , văn nghệ thế kỷ XX, đặc biệt nhận chân đối với mảng thể loại lý luận – phê bình văn nghệ độc đáo , mới mẻ cùng đội ngũ những cây bút xuất sắc của nó , làm sôi động không khí tranh luận học thuật trên văn đàn nước nửa đầu thế kỷ XX vừa qua.

Sách là kết quả công phu lao động sưu tầm , nghiên cứu trong nhiều năm của chúng tôi tại Ban Lý Luận , Viện Văn học ( với sự cộng tác của Thạc Sĩ Cao Kim Lan ).Giáo sư Viện trưởng Viện Văn học Hà Minh Đức giám định bản thảo và viết lời giới thiệu.

Dù đã hết sức cố gắng , song do khó khan về nguồn tư liệu khai thác bị thất lạc trong thời chiến kéo dài , điều kiện và kỹ thuật  bảo quản sách vở cũ còn hạn chế , công trình chắc chắn sẽ không tránh khỏi những sai sót , bất cập. Mong các bạn đọc lượng thứ và xin được nhận các ý kiến phê bình , chỉ giáo của các bậc thức giả . Trân trọng cảm ơn.

T/m Nhóm làm sách

T.S NGUYỄN NGỌC THIỆN